Założenia długofalowej polityki senioralnej na lata 2014–2020
Celem polityki senioralnej w Polsce jest wspieranie i zapewnienie możliwości aktywnego starzenia się w zdrowiu oraz możliwości prowadzenia w dalszym ciągu samodzielnego, niezależnego i satysfakcjonującego życia, nawet przy pewnych ograniczeniach funkcjonalnych. Dokument składa się z następujących części:
- Sytuacja demograficzna Polski – stan obecny, perspektywy rozwoju, główne wyzwania
- Zdrowie i samodzielność
- Aktywność zawodowa osób 50+
- Aktywność edukacyjna, społeczna i kulturalna osób starszych
- Srebrna gospodarka
- Relacje międzypokoleniowe
Dokument jest dostępny na stronach Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej: senior.gov.pl/polityka_dlugofalowa.
Rządowy program na rzecz aktywności społecznej osób starszych na lata 2014–2020 (ASOS)
Dokument programowy zawiera m.in. następujące rozdziały:
- Diagnoza – opisuje sytuację osób starszych
- Podstawa prawna programu
- Cele programu
- Główne założenia programu
- Priorytety i kierunki interwencji
- Finansowanie programu
- Beneficjenci programu
- Warunki i zasady składania ofert i realizacji programu
- Zasady finansowania
- Nadzór nad realizacją programu
Aktywność społeczna osób starszych skupia się często wokół inicjatyw lokalnych. Program ma na celu zwiększenie zaangażowania społecznego osób starszych poprzez włączenie w różne formy edukacji i współpracy międzypokoleniowej. Program służy wsparciu finansowemu ofert organizacji oraz instytucji działających na rzecz osób starszych. Oferty są weryfikowane w trybie konkursowym i obejmują następujące priorytety:
- Priorytet I: Edukacja osób starszych
- Priorytet II: Aktywność społeczna promująca integrację wewnątrz- i międzypokoleniową
- Priorytet III: Partycypacja społeczna osób starszych
- Priorytet IV: Usługi społeczne dla osób starszych (zewnętrzne)
Budżet programu obejmuje kwotę 280 mln zł, przy czym rocznie przeznacza się kwotę 40 mln. Wsparcie finansowe ma charakter dotacyjny, a wartość dotacji wynosi od 20 000 do 200 000 zł. Podmioty składające ofertę wnoszą wkład własny w wysokości min. 10% wartości projektu. Za wkład własny uznaje się wkład pieniężny i osobowy. Swoje oferty mogą składać również UTW.
Program ASOS dostępny jest na stronie: asos2015.mpips.gov.pl.
Polityka senioralna w innych krajach
Polityka senioralna jest określana w dokumentach strategicznych Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), Komisji Europejskiej, OECD oraz władz regionalnych i lokalnych poszczególnych państw. W dokumentach tych definiuje się pojęcie „aktywne starzenie” (active ageing) jako proces optymalizacji możliwości związanych ze zdrowiem, partycypacją i bezpieczeństwem w celu zwiększenia poziomu jakości życia osób starzejących się. Jako przykłady dokumentów strategicznych można wymienić np.:
- „Strategia i plan działania dla zdrowego starzenia się w Europie 2012–2020” (WHO)
- Raport Komisji Europejskiej – „The 2015 Ageing Report”
- „Starzenie w miastach” – publikacja OECD
- „Age-friendly Cities” (Miasta przyjazne starzeniu) – Przewodnik WHO
Pod egidą WHO powstała globalna sieć miast i gmin (ok. 200) stwarzających dobre warunki dla aktywnego starzenia się mieszkańców. W roku 2013, podczas prezydencji Irlandii w UE, została opracowana tzw. „Deklaracja dublińska”, która transponuje na Europę ustalenia WHO. Deklarację podpisało wielu przedstawicieli miast z krajów członkowskich UE (np. władze wszystkich miast Irlandii, a z Polski – prezydenci Warszawy i Krakowa). Sygnatariusze tej deklaracji zobowiązali się do opracowania i wdrażania w swoich miastach planu działań poprawiających warunki życia osób starszych i dzielenia się swoimi doświadczeniami z innymi uczestnikami sieci. 7 grudnia 2015 r. rozpoczyna się w Brukseli promocja europejskiego porozumienia „The Covenant on Demographic Change”, kontynuującego powyższe działania.
Publikacje
Zachęcamy Państwa do zapoznania się z niektórymi publikacjami dotyczącymi osób starszych, Uniwersytetów Trzeciego Wieku, itp. Niektóre będziemy zamieszczać, inne omawiać skrótowo i odsyłać do stron internetowych.
Zaczynamy od publikacji:
- Biuletyn nr 9 „Uniwersytety Trzeciego Wieku”
- „Miasta przyjazne starzeniu” – Przewodnik (oprac. WHO, język polski)
- „Zoom na UTW” – Raport z badania (oprac. Towarzystwo Inicjatyw Twórczych „ę”)
- „Program ASOS”
- „Active Ageing Index 2014 Analytical Report” (oprac. Komisja Europejska, język angielski)
Wskaźniki aktywnego starzenia 2014
Wskaźniki aktywnego starzenia (AAI) opracowywane są przez Dyrekcję Generalną Komisji Europejskiej ds. Zatrudnienia, Spraw Społecznych i Włączenia Społecznego oraz Wydział ds. Ludności Europejskiej Komisji Gospodarczej ONZ. Wskaźnik aktywnego starzenia służy do pomiaru dobrobytu osób starszych i ich wkładu w życie społeczeństwa. Obejmuje on następujące cztery aspekty, którym przypisuje się odpowiednie wagi:
- Zatrudnienie - waga 35%
- Uczestnictwo w życiu społeczeństwa (partycypacja społeczna – wolontariat, opieka nad dziećmi i wnukami, osobami starszymi, aktywność polityczna) - waga 35%
- Niezależne życie w zdrowiu i bezpieczeństwie (ćwiczenia fizyczne, dostęp do opieki medycznej, bezpieczeństwo finansowe i fizyczne, uczenie się przez całe życie) - waga 10%
- Możliwości i warunki sprzyjające aktywnemu starzeniu (kondycja psychiczna, więzi społeczne, korzystanie z technologii informatyczno-komunikacyjnych, wykształcenie) - waga 20%
Wskaźniki te obliczono dla 28 państw członkowskich UE. Najwyższy wynik uzyskała Szwecja - 44%, natomiast Dania, Irlandia, Wielka Brytania, Finlandia i Holandia uzyskały 38%. Najniższe wskaźniki uzyskały: Słowacja, Węgry, Polska i Grecja. W przypadku Polski jest to wskaźnik 28% i zajmujemy 27., przedostatnie miejsce. Natomiast pod względem partycypacji społecznej jest to ostatnie miejsce ze wskaźnikiem 12,1% przy średniej 17,7% i najwyższym wskaźnikiem dla Irlandii - 24,1 %.